Từ xưa giảo cổ lam được biết đến với nhiều công dụng quý cho sức khỏe con người. Tuy nhiên giảo cổ lam có nhiều loại (3 lá, 5 lá, 7 lá) với những đặc điểm không giống nhau. Cùng tìm hiểu đặc điểm nhận biết của từng loại dược liệu này nhé.
Mục lục
Đặc điểm nhận biết cây giảo cổ lam
Ở nước ta, các nhà khoa học tìm ra 3 loại giảo cổ lam phổ biến bao gồm giảo cổ lam 3 lá, 5 lá và 7 lá. Mỗi loại giảo cổ lam có những đặc điểm, thành phần dược tính cũng như công dụng đối với sức khỏe không giống nhau.
Giảo cổ lam 3 lá
Hình thái:
- Lá: Mỗi lá của giảo cổ lam 3 lá gồm 3 lá chét. Các lá chét có mép răng cưa và hình dạng lá tương tự như các loại giảo cổ lam khác.
- Thân: Là loài cây thân thảo leo, có tua cuốn để bám vào các cây khác hoặc vật thể xung quanh.
- Hoa: Hoa mọc ở khác gốc, chùy hoa ngắn hoặc dài tới 30cm. Hoa nhỏ, màu trắng hoặc xanh lục nhạt, mọc thành chùm ở nách lá.
- Quả: Quả nhỏ, hình tròn từ 6 – 8mm, hạt hình trái xoan, hơi dẹt.
- Mùa ra hoa và quả: Từ tháng 7 – 9 hàng năm.
Phân bố và môi trường sống:
Giảo cổ lam 3 lá chủ yếu phân bố ở Trung Quốc, Việt Nam. Ở nước ta, cây mọc tự nhiên ven rừng, chân núi đá tại các tỉnh Lào Cai, Hòa Bình, Ninh Bình, Quảng Trị…
Mùi vị:
Giảo cổ lam 3 lá khi tươi nhấm có vị ngọt, không đắng. Khi khô, ngửi không có mùi thơm. Khi dùng pha trà, nước trà có vị nhạt, không đắng.
Giảo cổ lam 5 lá
Giảo cổ lam 5 lá (Gynostemma pentaphyllum) là loại phổ biến nhất và có nhiều công dụng nhất trong các loại giảo cổ lam. Dưới đây là các đặc điểm nhận biết của giảo cổ lam 5 lá.
Hình thái:
- Lá: Dạng lá kép hình chân vịt, thuôn dài, có mép răng cưa nhỏ. Mỗi lá bao gồm 5 lá chét, có màu xanh đậm ở mặt trên, xanh nhạt ở mặt dưới.
- Thân: Dạng thân leo, có tua cuốn giúp cây bám vào các cây khác hoặc vật thể xung quanh. Thân cây mảnh, có thể dài và phân nhánh nhiều.
- Hoa: Hoa mọc thành chùm ở nách lá, cụm hoa hình chùy, có nhiều hoa nhỏ màu trắng, cánh hoa rời và xòe hình ngôi sao.
- Quả: Kích thước nhỏ, hình cầu, đường kính từ 5 – 9mm, khi chín có màu đen.
Phân bố và môi trường sống:
Giảo cổ lam thường mọc ở những khu rừng thưa, có độ ẩm thấp, khí hậu lạnh. Nó có thể được tìm thấy ở một số nước châu Á như Triều Tiên, Nhật Bản, Trung Quốc và Việt Nam. Ở nước ta, cây thường được tìm thấy nhiều ở vùng núi Fansipan thuộc tỉnh SaPa và núi đá vôi thuộc tỉnh Hòa Bình.
Mùi vị:
Dây tươi nhấm có vị đắng, khi phơi khô có mùi thơm đặc trưng. Pha trà có vị đắng trước, ngọt hậu về sau rất dễ uống.
Giảo cổ lam 7 lá
Hình thái:
- Lá: Mỗi lá bao gồm 7 lá chét, lá có hình bầu dục, thuôn dài, có màu xanh nhạt, mép lá có răng cưa nhỏ. Các lá chét thường xếp đối xứng và có cuống lá dài hơn so với giảo cổ lam 5 lá.
- Thân: Cây thân thảo leo, có tua cuốn để bảo vào các cây khác hoặc vật thể ở xung quanh. Thân cây mảnh, dài và phân nhiều nhánh.
- Hoa: Hoa nhỏ, mọc thành chùm ở nách lá, tương tự giảo cổ lam 5 lá.
- Quả: Kích thước nhỏ, hình cầu.
Phân bố và môi trường sống:
Giảo cổ lam 7 lá phát triển mạnh ở các vùng đồi núi, ven đường, bờ rào, bụi rậm. Loại cây này thích nghi khá tốt với điều kiện khí hậu tại Việt Nam nên chúng ta có thể bắt gặp tại nhiều vùng như Lào Cai, Sơn La, Điện Biên…
Mùi vị:
Dây tươi giảo cổ lam 7 lá nhấp có vị đắng, khi phơi khô cũng không có mùi thơm đặc trưng. Nếu sử dụng để pha trà, nước trà có vị rất đắng, khó uống.
☛ Tìm hiểu chi tiết tại: Mùi vị của giảo cổ lam
Phân biệt các loại giảo cổ lam nhờ đặc điểm
Như đã trình bày ở phần trên, giảo cổ lam có nhiều loại khác nhau (3 lá, 5 lá và 7 lá). Do có nhiều đặc điểm tương đồng nên người dùng rất dễ nhầm lẫn giữa các loại giảo cổ lam với nhau. Để tránh nhầm lẫn khi sử dụng, bạn có thể dựa vào các đặc điểm sau đây để phân biệt chúng nhé.
| Phân biệt | Giảo cổ lam 3 lá | Giảo cổ lam 5 lá | Giảo cổ lam 7 lá |
| Lá | 3 lá chét. | 5 lá chét. | 7 lá chét |
| Dây tươi | Nhấm có vị ngọt, không đắng | Nhấm có vị đắng, ngọt hậu. | Nhấm có vị rất đắng, khó chịu. |
| Dây khô | Giảo cổ lam 3 lá không có mùi thơm. | Cây dậy mùi thơm đặc trưng. | Cây không có mùi thơm đặc trưng. |
| Pha với nước sôi | Có vị đắng nhạt. | Có vị đắng nhưng rất dễ uống và ngọt hậu, hương vị thơm ngon | Vị rất đắng, khó uống, không có mùi thơm. |
| Phân bố | Mọc tự nhiên ven rừng hoặc chân núi đá. | Chưa mọc ở vùng đồng bằng, chỉ mọc trên vùi núi cao đá vôi | Phân bố rộng rãi ở nhiều nơi trên cả nước |
Trong các loại giảo cổ lam trên, do chứa ít dược chất nên giảo cổ lam 3 lá và 7 lá ít được sử dụng. Chỉ có giảo cổ lam 5 lá chứa nhiều hoạt chất quý, có mùi thơm, vị đắng trước ngọt sau nên được sử dụng khá rộng rãi để làm trà giúp tăng cường sức khỏe, hỗ trợ điều trị bệnh lý.
Lời khuyên trong cách chọn giảo cổ lam để sử dụng!
Theo nghiên cứu và phân tích, các thành phần trong giảo cổ lam 3 lá và 7 lá thì các hoạt chất của nó khá ít. Được nghiên cứu và sử dụng phổ biến nhất hiện nay chỉ có giảo cổ lam 5 lá. Theo GS.TS Phạm Thanh Kỳ – Nguyên hiệu trưởng trường Đại học Dược Hà Nội, chủ nhiệm bộ môn Dược liệu, chủ nhiệm đề tài nghiên cứu khoa học cấp nhà nước về giảo cổ lam cho biết, cho tới nay chưa có công trình khoa học nào trên thế giới nghiên cứu về công dụng của giảo cổ lam 3 lá và 7 lá. Trên thế giới vẫn chỉ dùng giảo cổ lam 5 lá bởi chúng có chứa nhiều hoạt tính giống nhân sâm, vị cũng dễ uống hơn.
Giảo cổ lam 5 lá chứa hoạt chất quý có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe.
Bên cạnh đó, cũng có nhiều công trình nghiên cứu bài bản, chuyên sâu về giảo cổ lam 5 lá chứng minh công dụng của dược liệu này đối với sức khỏe con người.Tại các quốc gia phát triển như Trung Quốc, Nhật Bản chỉ dùng giảo cổ lam 5 lá nhằm cải thiện sức khỏe và hỗ trợ điều trị bệnh lý.
Theo các nghiên cứu khoa học phát hiện ra giảo cổ lam 5 lá có chứa tới hơn 100 chất saponin, trong đó có nhiều loại giống saponin của nhân sâm. Các saponin có tác dụng đánh tan chất béo trong máu, bào mòn các mảng xơ vữa trong lòng mạnh. Chất phanosid giúp tăng độ nhạy của tế bào với insulin, các flavonoid ngăn chặn các gốc tự do, tăng cường hệ miễn dịch cho cơ thể. Các hoạt chất gypenosid có tác dụng kìm hãm sự phát triển của tế bào ung thư, đặc biệt là ung thư phổi, ung thư tử cung, ung thư vú…
Do đó, có thể khẳng định giảo cổ lam 5 lá là loại tốt nhất trong các loại giảo cổ lam hiện nay. Tuy nhiên, để mua đúng giảo cổ lam 5 lá chuẩn vẫn là bài toán khó. Trên thị trường hiện nay có bày bán tràn lan các sản phẩm giảo cổ lam được giới thiệu là giảo cổ lam Sapa, giảo cổ lam Cao Bằng… Tuy nhiên, thực tế nhiều sản phẩm không rõ xuất xứ, nguồn gốc, không đảm bảo chất lượng. Một số loại còn bị mốc, có chứa chất bảo quản, tồn dư thuốc trừ sâu… Nếu sử dụng sẽ gây ảnh hưởng xấu tới sức khỏe người tiêu dùng, thậm chí “tiền mất tật mang”.
Chính vì vậy, để mua được giảo cổ lam 5 lá chất lượng người dùng cần lựa chọn sáng suốt địa chỉ mua hàng tin cậy. Nên chọn các thương hiệu uy tín, đã xây dựng vùng nguyên liệu giảo cổ lam 5 lá sạch, có đầu tư bài bản, khoa học để cung cấp ra thị trường các sản phẩm có chất lượng đảm bảo. Chỉ khi sử dụng đúng giảo cổ lam 5 lá chuẩn sạch mới mang lại những giá trị quý cho sức khỏe.
Tuệ Linh đầu tư vùng trồng giảo cổ lam 5 lá sạch đạt chuẩn GACP – WHO
Cho tới nay, Tuệ Linh là thương hiệu tiên phong xây dựng Vùng giảo cổ lam 5 lá chuẩn sạch đạt tiêu chuẩn GACP – WHO. Nguồn dược liệu đảm bảo tiêu chí 5 không: Không phân bón hóa học, không thuốc diệt cỏ, không thuốc trừ sâu, nguồn nước không ô nhiễm, không khí không ô nhiễm. Các sản phẩm Giảo cổ lam Tuệ Linh với sự kết hợp từ nguồn nguyên liệu chuẩn sạch cùng dây chuyền sản xuất hiện đại đạt chuẩn GMP – WHO giúp giữ lại tối đa hoạt chất, mang lại giá trị tốt nhất cho sức khỏe.
