Ở người bị tiểu đường, ăn uống đúng cách không chỉ giúp kiểm soát lượng đường huyết trong máu mà còn giảm thiểu việc dùng thuốc điều trị, đồng thời hạn chế các biến chứng có thể xảy ra. Tuy nhiên, lên thực đơn cho người tiểu đường không dễ dàng bởi không phải ai cũng có đủ kiến thức chuyên môn về vấn đề này. Để giúp bệnh nhân tiểu đường và người thân của họ có thể tự mình xây dựng chế độ ăn phù hợp mỗi ngày, bài viết sau đã tổng hợp một số thông tin cần thiết. Hãy tham khảo nhé!
Mục lục
Vai trò của ăn uống với người tiểu đường
Theo các bác sĩ, ăn uống phù hợp có thể giúp giảm lượng đường trong máu và giữ nó ở mức ổn định, cũng như duy trì cân nặng hợp lý. Trên thực tế, chỉ cần giảm 5 đến 7% trọng lượng cơ thể có thể giúp bạn kiểm soát tốt bệnh tiểu đường và ngăn ngừa tiền tiểu đường tiến triển thành dạng toàn phát.
Đầu tiên, bạn hãy xác định cân nặng nên có dựa trên chiều cao đang có của mình bằng công thức sau:
- Cân nặng nên có ở NAM = chiều cao (m) x chiều cao (m) x 22
- Cân nặng nên có ở NỮ = chiều cao (m) x chiều cao (m) x 21
Đây là mức cân nặng tối đa nên có để phòng ngừa nguy cơ khi tăng hoặc giảm cân không mong muốn sẽ đưa cơ thể vào tình trạng thừa cân, béo phì hay suy dinh dưỡng.
Ví dụ: 1 bệnh nhân nam cao 1m72, cân nặng nên có là: 1,72 x 1,72 x 22 = 65kg
1 bệnh nhân nữ cao 1m58, cân nặng nên có là: 1,58 x 1,58 x 21 = 52,4, tương đương 52 kg
Tuy nhiên, không có một cân nặng lý tưởng cho tất cả bởi điều này phụ thuộc vào độ tuổi của từng cá nhân, tình trạng bệnh… Do đó, cần phải cá nhân hóa khi đặt ra mức cân nặng mục tiêu cho mỗi bệnh nhân tiểu đường.
Bảng tính calo cho người tiểu đường!
Việc xác định năng lượng calo nên đưa vào cơ thể mỗi ngày nhằm mục đích duy trì các hoạt động thể chất bình thường. Theo đó, chúng ta sẽ có cách tính calo trung bình mỗi ngày cho người tiểu đường dựa vào cân nặng của người tiểu đường như sau:
- Nam giới: 26kcal/kg/ngày.
- Nữ giới: 24 kcal/kg/ngày.
Tuy nhiên nếu là người bệnh có hoạt động thể chất thì mức calo theo cân nặng sẽ thay đổi như sau:
- Nằm điều trị tại giường: 25kcal/kg/ngày.
- Người lao động nhẹ và vừa: 30-35 kcal/kg/ngày.
- Người lao động nặng: 35-40 kcal/kg/ngày.
Cách tạo và sử dụng bảng tính calo phù hợp cho người tiểu đường, hãy thực hiện như sau:
- Lập danh sách các loại thực phẩm thường tiêu thụ hàng ngày. Đối với mỗi loại thực phẩm, nên tra cứu lượng calo và thành phần dinh dưỡng đi kèm, như chất béo, protein và carbohydrate
- Khi ăn hoặc uống gì đó, hãy ghi chép lại lượng thực phẩm và số calo tương ứng. Điều này giúp theo dõi lượng calo tiêu thụ và điều chỉnh khi cần thiết để không vượt quá mục tiêu calo hàng ngày.
- Theo dõi đường huyết và so sánh với lượng calo tiêu thụ hàng ngày. Nếu đường huyết tăng cao, cần giảm khẩu phần ăn hoặc chọn các thực phẩm có chỉ số đường huyết (GI) thấp hơn. Ngược lại, nếu đường huyết quá thấp, cần bổ sung thêm calo từ các nguồn dinh dưỡng lành mạnh.
- Hàng tuần hoặc hàng tháng, hãy xem xét lại bảng tính calo để điều chỉnh chế độ ăn uống phù hợp.
Dưới đây là bảng quy định số đơn vị thực phẩm về chế độ ăn cho người tiểu đường:
| BẢNG QUY ĐỊNH SỐ ĐƠN VỊ THỰC PHẨM (ĐV) CHO CÁC CHẾ ĐỘ ĂN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG (CHƯA BIẾn CHỨNG) | ||||||||||
| Loại thực đơn | Năng lượng (Kcal) | Nhóm 1 Gạo (ĐV) | Nhóm 2 Quả chín (ĐV) | Nhóm 3 Thịt (ĐV) | Nhóm 4 Sữa (ĐV) | Nhóm 5 Dầu, mỡ (ĐV) | Nhóm 6 Rau (ĐV) | Gia vị chứa muối | ||
| Béo ít | Béo TB | Béo nhiều | Muối (g) | |||||||
| 1 | 1200 | 7 | 2 | 2,5 | 1 | 0 | 1 | 2 | 3 | 5 |
| 2 | 1400 | 8,5 | 2 | 2,5 | 1,5 | 0 | 1 | 2,5 | 3 | 5 |
| 3 | 1600 | 10 | 2 | 3,5 | 1,5 | 0 | 1 | 3 | 3 | 5 |
| 4 | 1800 | 11,5 | 2 | 3,5 | 2 | 0 | 1 | 3,5 | 3 | 5 |
| 5 | 2000 | 13 | 2 | 4 | 2 | 0 | 1 | 4 | 3 | 5 |
| 6 | 2200 | 14 | 3 | 4 | 3 | 0 | 1 | 4 | 3 | 5 |
| 7 | 2400 | 15,5 | 2 | 4 | 3,5 | 0 | 1 | 4 | 3 | 5 |
Xây dựng thực đơn cho người tiểu đường!
Chế độ ăn cho bệnh nhân tiểu đường thường là ba bữa một ngày vào các giờ đều đặn. Điều này giúp insulin mà cơ thể sản xuất hoạt động tốt hơn và tăng hiệu quả của thuốc.
Thực đơn cho người tiểu đường có những gì?
Có 3 nhóm thực phẩm cơ bản: Chất béo, chất đạm và chất bột đường. Carbohydrate (hay carbs) là thực phẩm có thể phân hủy thành đường. Có 3 loại carbs khác nhau gồm:
- Đường, chẳng hạn đường tự nhiên trong trái cây và sữa hay nhiều loại thực phẩm đóng gói khác.
- Tinh bột, bao gồm lúa mì, yến mạch và các loại ngũ cốc; rau như ngô và khoai tây; một số loại đậu.
- Chất xơ, một phần của thức ăn thực vật không được tiêu hóa.
Carbs được đo bằng gam và được ghi cụ thể bên ngoài nhãn thực phẩm, nhất là đồ đóng hộp. Mỗi gan carbs cung cấp 4 calo. Trung bình, những người mắc bệnh tiểu đường nên đặt mục tiêu tiêu thụ khoảng một nửa lượng calo từ carbs. Điều đó có nghĩa nếu bình thường bạn ăn khoảng 1600 calo mỗi ngày để duy trì cân nặng hợp lý thì hãy dùng 800 calo (ở mức 4 calo mỗi gam) đến từ carbs.
Lượng thức ăn bạn ăn có liên quan mật thiết đến việc kiểm soát lượng đường trong máu. Nếu bạn ăn nhiều thức ăn hơn mức khuyến nghị trong bữa ăn, lượng đường trong máu sẽ tăng lên. Mặc dù thực phẩm chứa carbohydrate (carbs) có tác động nhiều nhất đến lượng đường trong máu, nhưng calo từ tất cả các loại thực phẩm trong ngày mới là yếu tố quyết định.
Cách duy nhất để biết liệu bạn có đang ăn đúng số lượng hay không là đo lường thực phẩm cẩn thận. Ngoài ra, điều quan trọng là phải giải phóng carbohydrate trong ngày để tránh “nạp” đường.
Cách tính tỷ lệ thành phần thức ăn so với tổng năng lượng
Sau khi biết được tổng năng lượng đưa vào cơ thể, bạn hãy tính tỷ lệ thành phần thức ăn trong đó theo nguyên tắc sau:
- Glucid: 50-60% năng lượng khẩu phần.
- Protein: 15-20% năng lượng khẩu phần.
- Lipid: 20-30% (với người trọng lượng bình thường và lipid máu bình thường), dưới 30% đối với người béo phì.
Ví dụ: Dựa vào công thức trên, thực đơn cho bệnh nhân tiểu đường (nặng 50kg, nằm viện) sẽ được tính như sau:
Trong đó:
- Năng lượng do glucid cung cấp bằng 60% tổng số năng lượng, sẽ là: 1250 kcal x 60% = 750 kcal. Vậy lượng glucid trong chế độ ăn là: 750 kcal : 4 kcal/g = 187,5g.
- Năng lượng do protein cung cấp bằng 20% tổng số năng lượng, sẽ bằng: 1250 kcal x 20% = 250 kcal. Lượng protein trong khẩu phần là: 250 kcal : 4 kcal/g = 62,5 g.
- Năng lượng do lipid cung cấp bằng tổng năng lượng trừ đi năng lượng do protein và glucid: 1250 kcal – (750 kcal + 250 kcal) = 250 kcal. Lượng lipid trong khẩu phần là: 250 kcal : 9 kcal/g = 27,7 g.
Như vậy, với mức tổng năng lượng là 1250 kcal/ngày, trong đó: glucid (60%), protid (20%) và lipid (20%) sẽ có bảng thực đơn 1 ngày như sau:
Giá trị dinh dưỡng đạt được:
- Glucid: 185,2g (60% năng lượng khẩu phần).
- Protein: 63,5g (20% năng lượng khẩu phần).
- Lipid: 29,2g (20% năng lượng khẩu phần).
- Chất xơ: 22,5g.
Tổng năng lượng = 1256 kcal.
Danh sách thực phẩm người bị tiểu đường nên ăn
Theo chuyên gia, việc lựa chọn thực phẩm cho người bị tiểu đường cần linh hoạt, vừa giúp bệnh nhân ngon miệng, vừa đảm bảo mức năng lượng cần tiêu thụ trong phạm vi cho phép. Sau đây là một số thực phẩm nên thêm vào chế độ ăn của người tiểu đường:
Rau
Rau ít calo và chất béo, nhiều chất xơ và vitamin. Điều này có nghĩa là chúng làm bạn no mà không tiêu thụ nhiều calo. Mỗi loại rau sẽ có hàm lượng dinh dưỡng khác nhau, tùy vào vào màu sắc của chúng. Lưu ý, rau tươi và chưa qua chế biến là tốt nhất. Các loại rau đóng hộp thường chứa nhiều muối hoặc natri sẽ không tốt cho sức khỏe của bạn.
Ngũ cốc nguyên hạt
Nhóm thực phẩm này chứa rất nhiều các chất béo không bão hòa tốt cho sức khỏe tim mạch. Những chất béo này còn được chứng minh công dụng giúp làm giảm sự đề kháng insulin, góp phần kiểm soát lượng đường trong máu. Gạo lức và bánh mì nguyên hạt là 2 trong số các thực phẩm dành cho người bị tiểu đường.
Cá béo
Cá béo cung cấp một lượng protein dồi dào và là lựa chọn thay thế tuyệt vời cho các loại thịt. Cá béo cũng chứa nhiều chất béo không bão hòa lành mạnh. Một nghiên cứu cho thấy những người ăn các loại chất béo này có thể cải thiện lượng đường trong máu và chỉ số lipid khi mắc bệnh tiểu đường. Các loại cá béo gồm: Cá hồi, cá thu, cá ngừ, cá trích…
Các loại đậu
Đậu chứa rất nhiều protein thực vật, giúp chúng ta no lâu nhờ chất xơ cao và lượng đường thấp. Một nghiên cứu cho thấy, những người ăn mì ống và nước sốt cà chua cùng đậu lăng ăn ít và có lượng đường trong máu thấp hơn người không ăn đậu lăng.
Trái cây
Không ít người bệnh tiểu đường tin rằng, trái cây có thể làm chỉ số đường huyết của họ tăng cao. Thế nhưng, trái cây là thực phẩm chứa nhiều dinh dưỡng, cung cấp chất béo, chất xơ, chống oxy hóa giúp bảo vệ thần kinh và tim mạch. Những loại trái cây ít ngọt là: Dưa hấu, bơ, bưởi, đu đủ…
➤ Xem chi tiết: Hoa quả dành cho người tiểu đường!
Thực phẩm người bị tiểu đường không nên ăn
Bên cạnh những thực phẩm có lợi cho người tiểu đường thì cũng có một số thứ bạn nên tránh để bệnh không nặng lên. Chúng bao gồm:
- Đồ ăn vặt: Đồ ăn nhanh, khoai tây chiên, bim bim…
- Carbohydrate tinh chế: Bánh mì trắng, bánh quy…
- Thực phẩm chiên: Gà rán, thịt rán…
- Đồ uống có đường: Nước ngọt có ga, trà thêm đường…
- Thịt chế biến: Thịt xông khói, thịt hộp, xúc xích…
- Chất béo chuyển hóa: Dầu thực vật, bơ thực vật…
➤ Xem chi tiết hơn: Người tiểu đường không nên ăn gì?
Thực đơn mẫu cho người tiểu đường trong 1 tuần
Việc lên một danh sách ăn uống cho bệnh nhân tiểu đường cần được nghiên cứu và đánh giá cụ thể. Sau đây là thực đơn mẫu cho người tiểu đường trong 1 tuần để bạn tham khảo:
| Bữa sáng (6h30-7h30) | Bữa phụ sáng (9h) | Bữa trưa (11h- 11h30) | Bữa xế trưa (14h-14h30) | Bữa chiều (17h– 17h30) | Bữa tối (20h- 20h30) | |
| Thứ hai | – Một tô phở gà vừa phải: Bánh phở 70g, 30g thịt gà, 30g giá đỗ
– Hai múi bưởi đỏ |
140ml sữa loại dành cho người bị tiểu đường | – 1 bát cơm vừa, không ngọn
– Canh bí đỏ thịt nạc ( 80g bí đỏ, 5g thịt nạc) – Chả trứng ( 27g thịt nạc, nửa quả trứng, nấm mèo, bún tàu…) – Salad dưa leo, cà chua – 1 miếng dưa hấu 150g |
– Bánh flan một cái nhỏ | – Một bát cơm vừa, không ngọn
– Canh cải soong tôm ( 10g tôm, 50g cải soong) – Thịt kho sốt cà chua đậu hũ ( đậu hũ 50g, thịt 25g, nấm mèo 5g, cà chua 3 quả.) – Dưa cải, dưa giá 100g – 3 trái táo ta nhỏ |
230ml sữa dành cho người bị tiểu đường |
| Thứ ba | – Một đĩa há cảo 6 cái vừa.
– Một trái quýt |
140ml sữa loại dành cho người bị tiểu đường | – 1 bát cơm vừa, không ngọn
– Canh măng chua cá hồi: 20g cá, 50g măng, 2,5g dầu thực vật – Thịt kho trứng: 40g thịt đùi, 1 quả trứng nhỏ – 100g rau muống luộc – Nửa trái lê |
1 bánh flan nhỏ | – 1 bát cơm vừa, không ngọn
– Canh cải soong tôm (10g tôm, 50g cải soong) – Thịt kho sốt cà chua đậu hũ ( đậu hũ 50g, thịt 25g, nấm mèo 5g, cà chua 3 quả.) – Dưa cải, dưa giá 100g – 3 trái táo ta nhỏ |
230ml sữa dành cho người bị tiểu đường |
| Thứ tư | – 1 tô bánh canh thịt heo: (70g bánh canh, 25g thịt heo, hành ngò)
– 50g nho |
140ml sữa loại dành cho người bị tiểu đường | – 1 bát cơm vừa, không ngọn
– Canh bầu tôm: (10g tôm, 50g bầu). – Xíu mại: 60g thịt, 35g củ sắn – Salad: rau càng cua trộn dầu dấm – 1 trái sapoche |
2 cái bánh bích quy | – 1 bát cơm vừa, không ngọn
– Canh cải xanh thịt nạc (10g thịt nạc, 100g cải xanh) – Gà nấu nấm ( thịt gà bỏ da, 50g nấm rơm, 100g cà chua, 3g dầu thực vật) – 1 miếng thanh long 100g. |
230ml sữa dành cho người bị tiểu đường |
| Thứ năm | – Một cái bánh mì nhỏ ăn kèm trứng rán ( 1 quả trứng nhỏ)– 50g mãng cầu xiêm | 140ml sữa loại dành cho người bị tiểu đường | – 1 tô bún mọc vừa: 90g bún, 30g thịt sườn heo, 10g mọc viên, rau giá, bắp chuối,…)– 1 cái bánh su kem nhỏ | Nửa trái bắp luộc | – 1 bát cơm vừa, không ngọn
– Canh bắp cải thịt nạc (10g thịt heo, 50g bắp cải) – Cá hú kho thơm (50g dứa, 45g cá hú) – 100g rau lang luộc – 4 trái chôm chôm |
230ml sữa dành cho người bị tiểu đường |
| Thứ sáu | – 1 tô nhỏ hoành thánh
(16g hoành thánh, 13g thịt nạc, rau giá) – Nửa trái vú sữa |
140ml sữa loại dành cho người bị tiểu đường | – 1 bát cơm vừa, không ngọn
– Canh cua mồng tơi, rau dền (50g cua đồng, 50g mồng tơi, rau dền) – Tôm kho củ hành: (50g tôm, 30g củ hành, 6g dầu thực vật) – 2 trái hồng vừa |
1 hũ sữa chua không đường | – 1 bát cơm vừa, không ngọn
– 1 canh bí đao thịt nạc (50g bí đao, 5g thịt nạc) – Khổ qua xào trứng ( 70g khổ qua, nửa quả trứng, 2,5 g dầu thực vật) – Nửa trái táo |
230ml sữa dành cho người bị tiểu đường |
| Thứ bảy | – Một đĩa bánh cuốn vừa ( 26g bột gạo, 26g thịt nạc, 20g chả, dưa leo, hành phi, nước mắm)
– 60g dứa |
140ml sữa loại dành cho người bị tiểu đường | – 1 tô vừa hủ tíu bò kho ( 50g hủ tíu, 80g thịt bò, rau giá,…)
– 150g dưa hấu |
1 chiếc bánh flan nhỏ | – 1 bát cơm vừa, không ngọn
– Canh đậu hũ hẹ thịt ( 20g thịt nạc, 20g đậu hũ, 30g hẹ) – Mực dồn thịt sốt cà chua (50g mực, 30g thịt, 5g dầu thực vật) – Bông cải xào tỏi (100g bông cải, 5g dầu thực vật) – Nửa trái ổi |
230ml sữa dành cho người bị tiểu đường |
| Chủ nhật | – 1 chén cháo đậu đỏ (10g gạo, 14g đậu đỏ, 12g dừa, 2g đường)
– Nửa trái cam |
140ml sữa loại dành cho người bị tiểu đường | – 1 tô vừa hủ tíu bò kho ( 50g hủ tíu, 80g thịt bò, rau giá,…)
– 150g dưa hấu |
100g dưa lê | – Một chén cơm
– Canh khổ qua hầm ( 100g khổ qua, 50g thịt nạc) – Cá chép chưng tương (100g cá chép nạc, 3g tương hột, nấm mèo, bún tàu…) – Một miếng thanh long 100g |
230ml sữa dành cho người bị tiểu đường |
➤ Có thể bạn muốn biết: Những loại sữa cho người tiểu đường
Cũng theo bảng quy định số đơn vị thực phẩm về chế độ ăn cho người tiểu đường, chúng ta có thể thay thế thực phẩm tương đương như sau:
Lời kết:
Thiết kế thực đơn cho người tiểu đường là vô cùng cần thiết trong quá trình điều trị bệnh. Sử dụng thực phẩm lành mạnh, kiểm soát khẩu phần ăn và lên thực đơn chính là cách tốt nhất giúp bạn quản lý mức đường huyết của mình, cũng như duy trình cân nặng và sức khỏe.
Nguồn tham khảo:
http://benhvien108.vn/thuc-don-cho-benh-dai-thao-duong.htm
http://www.benhvien103.vn/vietnamese/bai-giang-chuyen-nganh/bo-mon-dinh-duong/che-do-an-cho-benh-nhan-dai-thao-duong/1150/
https://www.cdc.gov/diabetes/managing/eat-well/diabetes-and-carbohydrates.html
https://www.medicalnewstoday.com/articles/318277#outlook
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/diabetes/in-depth/diabetes-diet/art-20044295
có phải mắc tiểu đường cần phải kiêng đường hoàn toàn không
Chào bạn!
Khi bị tiểu đường, bạn cần kiêng đường và hạn chế tiêu thụ đường một cách nghiêm ngặt. Đường là nguồn glucose, khi ăn nhiều đường, mức đường huyết có thể tăng lên đột ngột, gây hại đến sức khỏe và gây khó khăn trong việc kiểm soát đường huyết.
nhờ bác sĩ liệt kê danh sách các loại cá tốt cho người tiểu đường tuýp 2
Chào bạn!
Sau đây là danh sách các loại cá tốt cho người bị tiểu đường tuýp 2: Cá hồi: Cá hồi, cá thu, cá sardine, cá mackerel, cá cáng (trout), cá halibut, cá diêu hồng (salmon). Các loại cá này đều là lựa chọn tốt cho người bị tiểu đường tuýp 2 vì ít chất béo bão hòa, nhiều chất béo không bão hòa, giúp cải thiện sức khỏe tim mạch và quản lý đường huyết. Tuy nhiên, bạn hãy chú ý cách chế biến cá và hạn chế dùng các loại sốt hoặc gia vị có nhiều đường và calo.
bị tiểu đường tôi có thể ăn vặt được không? nếu có mong bác sĩ gợi ý giúp tôi một số món ăn vặt.
Chào bạn,
Bố bạn bị tiểu đường vẫn có thể ăn bữa phụ với các món ăn vặt được nhé. Một số món người tiểu đường có thể ăn vặt như các loại hạt(hạt hướng dương, hạt lanh, hạt chia, hạt óc chó, hạnh nhân, hạt dẻ cười, hạt bí ngô), trái cây tươi, sữa chua không đường, khoai lang nướng… Lưu ý rằng, khi ăn vặt, bạn hãy cân nhắc lượng calo và tác động đến đường huyết của món ăn nhé.
chào bác sĩ, tôi có nên chia nhỏ các bữa ăn trong ngày ra không. Tôi bị tiểu đường tuýp 2, thường xuyên mệt mỏi nên không muốn ăn uống nhiều
Chào bạn!
Chia nhỏ bữa ăn trong ngày là một trong những cách hữu ích để quản lý tiểu đường tuýp 2 và giúp bạn kiểm soát mức đường huyết. Điều này có thể hỗ trợ giảm cảm giác mệt mỏi sau khi ăn và hỗ trợ kiểm soát đường huyết ổn định hơn bạn nhé.